ตลาด
การซื้อขาย
ศูนย์ความรู้ (Academy) | Binance TH

สัญญาอัจฉริยะ (Smart Contract) คืออะไร?

2025-02-21

สัญญาอัจฉริยะคือข้อตกลงดิจิทัลที่เขียนด้วยโค้ดและจัดเก็บอยู่บนเครือข่ายบล็อกเชน ซึ่งสามารถทำงานได้เองโดยไม่ต้องมีตัวกลาง โดยอาศัยเทคโนโลยีบล็อกเชนเพื่อเพิ่มความปลอดภัยและความโปร่งใส ขณะเดียวกันยังช่วยให้ผู้ใช้งานสามารถทำธุรกรรมหรือข้อตกลงต่าง ๆ ได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น

ตัวอย่างง่าย ๆ เช่น การซื้อขายงานศิลปะดิจิทัล (Digital Art) แทนที่จะพึ่งพาแกลเลอรี่อาร์ตเป็นคนกลาง สัญญาอัจฉริยะจะเข้ามาจัดการเงื่อนไข “ถ้า - แล้ว (if-then)” ว่าเมื่อผู้ซื้อจ่ายเงินตามที่ตกลงไว้แล้ว สัญญาอัจฉริยะจึงจะโอนสิทธิความเป็นเจ้าของงานศิลปะดิจิทัลจากผู้ขายไปยังผู้ซื้อโดยอัตโนมัติ

สัญญาอัจฉริยะใช้ทำอะไรได้บ้าง?

สัญญาอัจฉริยะไม่ได้จำกัดเฉพาะการทำธุรกรรมง่าย ๆ เท่านั้น แต่ยังเปิดโอกาสให้บล็อกเชนสนับสนุนการใช้งานที่หลากหลายขึ้นด้วย ตัวอย่างการใช้งานที่น่าสนใจมีดังนี้

1.การทำธุรกรรมทางการเงิน
ใช้ในการโอนสกุลเงินดิจิทัล ทำธุรกรรมหรือชำระเงินแบบอัตโนมัติ และสร้างเงื่อนไขทางการเงินที่ซับซ้อนขึ้น โดยไม่ต้องพึ่งพาสถาบันการเงินตัวกลาง

2.แอปพลิเคชันแบบกระจายศูนย์ (Decentralized Applications หรือ DApps)
สัญญาอัจฉริยะเป็นพื้นฐานสำคัญของ DApps หลากหลายประเภท ตั้งแต่แพลตฟอร์ม DeFi (Decentralized Finance) ที่ใช้สำหรับการกู้ยืม การให้ยืม และการเทรด ไปจนถึงเกมบล็อกเชนที่ผสาน NFTs ซึ่งเป็นสินทรัพย์ดิจิทัลหายากในเกม

3.ประกันภัย (Insurance)
สามารถใช้สัญญาอัจฉริยะในการตรวจสอบเงื่อนไขกรมธรรม์ ดำเนินการเคลม และจ่ายค่าสินไหมทดแทนอัตโนมัติเมื่อครบตามเงื่อนไข ลดงานเอกสารและเพิ่มความโปร่งใสในอุตสาหกรรมประกันภัย

4.การจัดการซัพพลายเชน
ใช้ติดตามและตรวจสอบการขนส่งสินค้า ช่วยให้เกิดความโปร่งใส และลดการปลอมแปลงหรือทุจริต โดยอาจตั้งเงื่อนไขชำระเงินทันทีเมื่อสินค้าถึงที่หมาย หรือให้คะแนนคุณภาพสินค้าอัตโนมัติ

5.ทรัพย์สินทางปัญญา (Intellectual Property)
ใช้จัดการสิทธิความเป็นเจ้าของผลงานดิจิทัล เช่น เพลง งานเขียน ศิลปะ ฯลฯ รวมถึงตั้งระบบจ่ายค่าลิขสิทธิ์ (royalty) อัตโนมัติให้กับเจ้าของผลงาน

6.ระบบโหวต (Voting Systems)
สัญญาอัจฉริยะช่วยให้สามารถสร้างระบบโหวตที่โปร่งใส ตรวจสอบได้ และป้องกันการทุจริต โดยนับคะแนนอัตโนมัติและเปิดเผยให้ตรวจสอบบนบล็อกเชน

สัญญาอัจฉริยะทำงานอย่างไร?

การทำงานของสัญญาอัจฉริยะอาศัยทั้งเทคโนโลยีบล็อกเชน การประมวลผลโค้ด และกลไกการยืนยันแบบกระจายศูนย์ (decentralized consensus) โดยมีขั้นตอนหลัก ๆ ดังนี้

1.การสร้างและการนำขึ้นใช้งาน (Creation and Deployment)
นักพัฒนาจะเขียนโค้ดสัญญาอัจฉริยะด้วยภาษาที่เข้ากันได้กับแพลตฟอร์มนั้น ๆ เช่น Solidity (บน Ethereum) หรือ Rust (บน Solana) จากนั้นจึงทำการ “deploy” ลงบนบล็อกเชน

2.โค้ดและเงื่อนไข (Code and Conditions)
ภายในโค้ดจะระบุเงื่อนไขและกติกาต่าง ๆ สำหรับธุรกรรม เช่น จ่ายเงินเมื่อมีการส่งข้อมูลครบถ้วน หรือโอนทรัพย์สินเมื่อครบกำหนดเงื่อนไขเฉพาะ

3.การเรียกใช้งานสัญญา (Contract Invocation)
เมื่อสัญญาถูกติดตั้งแล้ว ผู้ที่มีสิทธิบนเครือข่ายบล็อกเชนสามารถเรียกใช้ได้ โดยการเรียกฟังก์ชันหรือเมธอดต่าง ๆ ภายในสัญญา ซึ่งส่วนใหญ่จะดำเนินการผ่านกระเป๋าเงินดิจิทัล (Crypto Wallet) เช่น MetaMask หรือ Phantom

4.การยืนยันและการประมวลผล (Validation and Execution)
เมื่อมีการเรียกใช้โค้ด สัญญาอัจฉริยะจะถูกยืนยันโดยโหนดบนเครือข่ายบล็อกเชน หากข้อมูลที่ส่งมาตรงกับเงื่อนไข สัญญาจะดำเนินการอัตโนมัติ เช่น โอนเงิน หรือเปลี่ยนสถานะอื่น ๆ

5.การบันทึกที่แก้ไขไม่ได้ (Immutable Record)
เมื่อธุรกรรมได้รับการยืนยันแล้ว ข้อมูลจะถูกบันทึกลงในบล็อกเชนแบบแก้ไขไม่ได้ ทุกคนสามารถตรวจสอบและติดตามประวัติธุรกรรมได้อย่างโปร่งใส

6.ความเสร็จสมบูรณ์ (Finality)
การดำเนินการของสัญญาอัจฉริยะเมื่อถูกบันทึกแล้วจะไม่สามารถย้อนกลับหรือแก้ไขได้ ซึ่งช่วยลดความเสี่ยงในการฉ้อโกงหรือการแก้ไขโดยไม่ได้รับอนุญาต

แพลตฟอร์มสัญญาอัจฉริยะ (Smart Contract) ยอดนิยม

  • Ethereum (ETH): เป็นแพลตฟอร์มแรก ๆ ที่รองรับ Smart Contracts และยังมีชุมชนนักพัฒนาที่ใหญ่ที่สุด แต่ค่าธรรมเนียมการทำธุรกรรมค่อนข้างสูง

  • BNB Smart Chain (BSC): ใช้ภาษาโปรแกรมคล้าย ๆ กับ Ethereum เหมาะสำหรับนักพัฒนาที่ต้องการย้ายหรือโคลนโปรเจกต์จาก Ethereum และมีค่าธรรมเนียมถูกกว่า

  • Solana (SOL): โดดเด่นด้านความเร็วในการประมวลผลธุรกรรมและค่าธรรมเนียมต่ำ ทำให้ได้รับความนิยมสูง

  • Cardano (ADA): เน้นการพัฒนาด้วยงานวิจัยรองรับ (peer-reviewed) ชูจุดแข็งเรื่องความปลอดภัยและความยั่งยืน

  • Polkadot (DOT): เน้นการเชื่อมต่อระหว่างบล็อกเชน (interoperability) ทำให้บล็อกเชนต่าง ๆ สามารถสื่อสารและแบ่งปันข้อมูลกันได้

บิตคอยน์ (Bitcoin) มีสัญญาอัจฉริยะไหม?

บิตคอยน์มีภาษา Script ที่สามารถสร้างสัญญาอัจฉริยะได้ในระดับพื้นฐาน แต่ไม่ยืดหยุ่นเท่าบล็อกเชนอย่าง Ethereum หรือ Solana ที่ออกแบบมารองรับ Smart Contracts อย่างเต็มรูปแบบ อย่างไรก็ตาม เราสามารถต่อยอดสัญญาอัจฉริยะบน Bitcoin ได้ผ่านเลเยอร์ 2 และไซด์เชน (Sidechains) เช่น Lightning Network ซึ่งทำให้ธุรกรรมเร็วและถูกลง หรือแพลตฟอร์มอย่าง Rootstock (RSK) ที่รองรับฟังก์ชันสัญญาอัจฉริยะขั้นสูง

ส่วนกรณี NFT หรือ Ordinals บน Bitcoin นั้นไม่ได้ใช้สัญญาอัจฉริยะโดยตรง แต่เป็นการ “inscribe” ไฟล์ลงบนซาโตชิ (satoshi) ซึ่งเป็นหน่วยย่อยของ BTC และบันทึกในบล็อกเชน

สรุป

สัญญาอัจฉริยะ (Smart Contracts) นับเป็นนวัตกรรมที่ช่วยลดการพึ่งพาตัวกลางในการทำธุรกรรมหรือข้อตกลงต่าง ๆ โดยอาศัยเทคโนโลยีบล็อกเชนเพื่อเพิ่มความปลอดภัย โปร่งใส และลดต้นทุน อย่างไรก็ตาม ยังมีประเด็นท้าทาย เช่น ช่องโหว่ของโค้ด และข้อจำกัดด้านการขยายตัวของเครือข่าย ซึ่งนักพัฒนาและชุมชนคริปโตกำลังร่วมมือกันแก้ไขอย่างต่อเนื่อง

ไม่ว่าจะเป็นการใช้งานด้านการเงิน ประกันภัย ซัพพลายเชน หรืออุตสาหกรรมใด ๆ ศักยภาพของสัญญาอัจฉริยะยังคงน่าตื่นเต้นและเปิดกว้างต่อไปเรื่อย ๆ ในยุคดิจิทัล โดยเฉพาะในโลกแห่งการเงินกระจายศูนย์ (DeFi) ที่สัญญาอัจฉริยะอาจเข้ามาเปลี่ยนแปลงและพลิกโฉมกระบวนการเดิมได้อย่างมหาศาล น่าติดตามว่าอนาคตจะพาเราไปได้ไกลขนาดไหนในโลกบล็อกเชนและสัญญาอัจฉริยะนี้